Marat maratjamaw jiwasax, kullaka, AÑO QUE PASA NOSOTROS, HERMANA, wal mirq’isisktanxa. (PÄ KUTI) MUCHO ESTAMOS ENVEJECIENDO. (BIS) Awkïñas ch’amarak, SER VIEJO ES DIFICIL, taykäñas ch’amarak, SER VIEJA ES DIFICIL, sijurilla sij sij sij. (PÄ KUTI) SIJURILLA SIJ SIJ SIJ. (BIS) LLEGAR A LA TERCERA EDAD, ABUELO,
ESO SI QUE ES FATAL.
LLEGAR A LA TERCERA EDAD, ABUELA,
ESO SI QUE ES FATAL.
SER VIEJO TE CUESTA,
SER VIEJA TE CUESTA, SIJURILLA SIJ SIJ SIJ. (BIS) Aymar yatiqañatakix, Facebookan Aymar Yatiqaña tamar mantma.
PARA APRENDER AYMARA, INGRESA AL GRUPO AYMAR YATIQAÑA EN FACEBOOK:
Jaylli suti: SUMA JAKAÑA
(Título de la canción: VIVIR BIEN)
Arumaxay ch’aphir uñtataway.
Munatamax chuymax usucht’ituy.
Janjaway jumampïkiristti. (PÄ KUTI)
TU VOZ SE PARECE A LA ESPINA (TU PALABRA SE PARECE A LA ESPINA, LO QUE DICES SE PARECE A LA ESPINA).
TU AMOR ME LASTIMA MI CORAZÓN.
NO CREO QUE PUEDA ESTAR CONTIGO. (BIS)
Jan thithimti, kullakay.
Luqhi chuymanïtway.
Jichhax yaqha jaqïxtway.
Jumjama quña arunïxtway. (PÄ KUTI)
NO RENIEGUES, HERMANA.
TENGO UN CORAZÓN ALOCADO (TENGO UN CORAZÓN LOCO).
AHORA YA SOY OTRA PERSONA.
TENGO UNA VOZ SUAVE COMO TÚ (TENGO UNA VOZ TIERNA COMO TÚ).
Jan samti, jilata.
NO DIGAS, HERMANO.
Sakïmay, kullaka.
TE DIRÉ NOMÁS PUES, HERMANA.
Wiñayaw amtäta,
VAS A RECORDAR ETERNAMENTE (SIEMPRE VAS A RECORDAR).
Anjilinuw arsu.
HA HABLADO ANGELINO (HA DICHO ANGELINO, ESTÁ HABLANDO ANGELINO, ESTÁ DICIENDO ANGELINO).
Jaqik jaqix yatiqirikiway.
Jum munasmax, yanapt’irismaway,
warmirjam yäqitasm ukaxa. (PÄ KUTI)
LA GENTE APRENDE NOMÁS (LAS PERSONAS APRENDEN NOMÁS).
SI QUISIERAS, TE PUEDO AYUDAR,
SI ME RESPETARAS COMO MUJER (SI ME RESPETARAS COMO ESPOSA).
Arsutamax phuqhaspan.
Justax yäqatapan.
Urphiljamaw jakañän.
Paniniw jayp’uwayañäni. (PÄ KUTI)
QUE SE CUMPLA LO QUE DICES.
QUE JUSTA SEA RESPETADA.
VAMOS A VIVIR COMO LA PALOMA.
VAMOS A ENVEJECER LOS DOS (VAMOS A ENVEJECER JUNTOS).
¿Arstati, jilata?
¿HAS HABLADO, HERMANO? (¿HAS DADO TU PALABRA, HERMANO?, ¿HAS DICHO, HERMANO?)
Ukaw arujaxa.
ESA ES MI PALABRA.
Jaltaskarakisma.
CUIDADO CON ESCAPAR (CUIDADO CON CORRERTE).
Wayna unkaralaja.
(MI HONRA DE JOVEN)
ACLARACIÓN:
La palabra “chuyma” tiene diversos significados. Si hablamos de órganos del cuerpo, significa “pulmón”, una parte del aparato respiratorio, en cambio, si hablamos de la parte afectiva, “chuyma” expresa los sentimientos, las emociones, etc. del ser humano. Es así que al “insensible” se le dice “qala chuyma”; al acto de “consolar”, “chuymachaña”; al “inconsciente”, “jan chuymani”, en fin.
Por otro lado, cada cultura atribuye cierto órgano del cuerpo a la parte sentimental. Para la cultura occidental (europea), el “corazón” (“lluqu” en aymara) es el órgano donde se aloja los sentimientos, él órgano donde nace el amor como el odio. Hay culturas africanas donde los sentimientos nacen del “riñón”; para ellos, amar, odiar o tener compasión surge de ahí. Para los aymaras, el órgano de los sentimientos es el “pulmón” (“chuyma”). De ahí que en ciertas ocasiones, al hacer traducciones, algunas personas confundan los términos u observen al traductor.
Entonces, al traducir la canción, se consideró esos factores. “Chuyma” se tradujo como “corazón” para manifestar la parte sentimental. De ninguna manera se debe pensar que en los versos se habla de órganos del cuerpo.
FUENTE DEL VIDEO:Jta. Elias Condori Quispe Iniciativas Cristianas (YouTube): https://www.youtube.com/watch?v=ZMlFrOEbDOM
¡Ayayaw, ayayaw, kullaka!
Purakaw usutu.
Phathank ch’it achachi sasakiw
warmijas sisxitu.
¡AYAYAW, AYAYAW, HERMANA!
ME DUELE EL ESTÓMAGO.
VIEJO PANZÓN DICIENDO NOMÁS
HASTA MI MUJER YA ME HA DICHO
Wallq’i khuchhjamaw sarnaqasktha.
Kukay waxt’askita. (PÄ KUTI)
Wayayay
Kukay waxt’askita.
Wayayayay wayayay
Kukay waxt'askita.
ESTOY CAMINANDO COMO CHANCHA PREÑADA.
COCA PUES REGALAME (REGALAME COCA). (BIS)
WAYAYAY
COCA PUES REGALAME (REGALAME COCA).
WAYAYAYAY WAYAYAY
COCA PUES REGALAME (REGALAME COCA).
¡Ananay, ananay, jilata!
P’iqijaw usutu.
Jurmarar lluqalla sasakiw
awichas sisxitu.
¡ANANAY, ANANAY, HERMANO!
ME DUELA MI CABEZA.
CHANGO (CHICO) MOCOSO DICIENDO NOMÁS
HASTA MI ABUELA YA ME HA DICHO.
T’uqu wallpjamaw jikxatastha.
Phasamp jawintita. (PÄ KUTI)
Wayayay
Phasamp jawintita.
Wayayayay wayayay
Phasamp jawintita.
ME ENCUENTRO COMO GALLINA CLUECA.
UNTAME CON “PHASA” (ARCILLA COMESTIBLE). (BIS)
WAYAYAY
UNTAME CON “PHASA” (ARCILLA COMESTIBLE).
WAYAYAYAY WAYAYAY
UNTAME CON “PHASA” (ARCILLA COMESTIBLE).
¡Atataw, atataw, kullaka!
Jikhaniw usutu.
Warmimaw janartam sasakiw
jilajas sisxitu.
¡ATATAW, ATATAW, HERMANA!
ME DUELE LA ESPALDA.
TU MUJER TE HA DESTAPADO DICIENDO NOMÁS
HASTA MI HERMANO YA ME HA DICHO.
Achach waq’anjamaw k’umnaqtha.
Qaquntaskitaya.(PÄ KUTI)
Wayayay
Qaquntaskitaya.
Wayayayay wayayay
Qaquntaskitaya.
ESTOY CAMINANDO ENCORVADO COMO GARZA (MACHO) VIEJA.
FROTAME PUES (MASAJEAME PUES). (BIS)
WAYAYAY
FROTAME PUES (MASAJEAME PUES).
WAYAYAYAY WAYAYAY
FROTAME PUES (MASAJEAME PUES).
¡Achhikiw, achhikiw, jilata!
Kay nakharayastha.
Jayratjam lurastax sasakiw
tatajas sisxitu.
¡ACHHIKIW, ACHHIKIW, HERMANO!
ME HICE QUEMAR EL PIE.
POR FLOJO TE HAS HECHO DICIENDO NOMÁS
HASTA MI PADRE YA ME HA DICHO.
Chhaxchhasir k’ank'jamaw kachnaqtha.
Jayump willxatita.(PÄ KUTI)
Wayayay
Jayump willxatita.
Wayayayay wayayay
Jayump willxatita.
ESTOY CAMINANDO CONTONEANDO COMO GALLO QUE SE APAREA.
ESPARCEME CON SAL. (BIS)
WAYAYAY
ESPARCEME CON SAL.
WAYAYAYAY WAYAYAY
ESPARCEME CON SAL.
ACLARACIÓN:
Se mantuvo las interjecciones aymaras en la traducción al castellano: ¡Ayayaw!, ¡Ananay!, ¡Atataw!, ¡Achhikiw!