jueves, 24 de diciembre de 2009

LA FAMILIA (EN INGLÉS, ESPAÑOL Y AYMARA)

Por: Elias Reynaldo Ajata Rivera
Parents (Padres) Awkinaka

Father (Padre) Awki

Dad, Daddy (Pá, papá) Tatayitu

Mother (Madre) Tayka

Mom, Mum, Mummy (Má, mami) Mamayita

Husband (Esposo, marido) Chacha

Wife (Esposa, mujer) Warmi

Daughter (Hija) Phuchha

Son (Hijo) Yuqa

Only child (Hijo único) Sapa yuqa, Sapa wawa

Firstborn (Primogénito/a) Jilïri


The baby of the family (El benjamín de la familia, el hijo o hija menor) Sullka

Twins (Gemelos) Millisunaka

Brother (Hermano) Jila

Sister (Hermana) Kullaka

Father-in-law (Suegro) Chachan awkipa (para la esposa respecto de su esposo), warmin awkipa (para el esposo respecto de su esposa)

Mother-in-law (Suegra) Chachan Taykapa (para la esposa respecto de su esposo), warmin taykapa (para el esposo respecto de su esposa)

Daughter-in-law (Nuera) Yuxch'a

Son-in-law (Yerno) Tullqa

Brother-in-law (Cuñado) Chachan jilapa (para la esposa respecto de su esposo), warmin jilapa (para el esposo respecto de su esposa)

Sister-in-law (Cuñada) Chachan kullakapa (para la esposa respecto de su esposo), warmin kullakapa (para el esposo respecto de su esposa)

Girlfriend (Novia, enamorada) Munata

Boyfriend (Novio, enamorado) munata


Godfather (Padrino) Ichu Tata

Godmother (Madrina) Ichu mama

Godson (Ahijado) Ichu wawa, ichu yuqa

Goddaughter (Ahijada) Ichu wawa, ichu phuchha

Grandparents (Abuelos) Jach'a awkinaka

Grandfather (Abuelo) Jach'a tata

Grandmother (Abuela) Jach'a mama

Grandson (Nieto) Allchhi

Granddaughter (Nieta) Allchhi

Grandchildren (Nietos) Allchhinaka

Great-grandfather (Bisabuelo) Jach'a tatan tatapa, Jach'a maman tatapa

Great-grandmother (Bisabuela) Jach'a tatan mamapa, jach'a maman mamapa

Great-great-grandparents (Tatarabuelos) Nayra awkinaka

Great-great-grandfather (Tatarabuelo) Nayra awki, nayra achachila. laq’a achachila.

Great-great-grandmother (Tatarabuela) Nayra Tayka, nayra awicha, laq’a awicha.

Uncle (Tío) Tiyu

Aunt (Tía) Tiya

Adopted (Adoptado) Uywata

Orphan (Huérfano/a) Wajcha

Relative (Pariente) Wila masi

Ancestors , Forebears , Forefathers (Antepasados) Nayra awkinaka.
 
elias_two7@hotmail.com
VISITE: http://centrolinguistica.blogspot.com/

miércoles, 23 de diciembre de 2009

TRADUCCIÓN AL AYMARA DEL POEMA 2O DE PABLO NERUDA

Por: Elias Reynaldo Ajata Rivera
POEMA 20   
PÄ TUNKÏR CHAPAR ARU
Puedo escribir los versos más tristes esta noche.
Escribir, por ejemplo: "La noche esta estrellada,
y tiritan, azules, los astros, a lo lejos".
El viento de la noche gira en el cielo y canta.

Jichha arumax taqit llakiskañ chapar arunak qillqiristha.
"Arumax warawarakiw,
jayanst, warawaranakax, laramakiw, k'atatipxi", ukham qillqiristha.
Arum wayrax alaxpachan muyusaw jaylli.

Puedo escribir los versos más tristes esta noche.
Yo la quise, y a veces ella también me quiso.
En las noches como ésta la tuve entre mis brazos.
La besé tantas veces bajo el cielo infinito.
Ella me quiso, a veces yo también la quería.
Cómo no haber amado sus grandes ojos fijos.

Jichha arumax taqit llakiskañ chapar arunak qillqiristha.
Nayax jupar munayätwa, yaqhip pachast jupast nayar munawayarakituwa.
Akham arumanakan amparanakax taypinkawayi.
Ukja kutiw jan tukuskir alaxpach aynachan jamp'att'awaytha.
jupax munawayituwa, yaqhip pachast nayax jupar munarakiyätwa.
Kunjam jan unxtir jach'a nayranakap jan munawayästi.

Puedo escribir los versos más tristes esta noche.
Pensar que no la tengo. Sentir que la he perdido.
Oír la noche inmensa, más inmensa sin ella.
Y el verso cae al alma como al pasto el rocío.

Jichha arumax taqit llakiskañ chapar arunak qillqiristha.
Jupax jan nayankkit uk lup'iña. Jupax jan ñayankxit uk amuyaña.
Jan amuykañ arum ist'aña, jan jupampix juk'amp jan amuykaña.
Chapar arust kamisti urpux qurar ukjam ajayur yayxatti.


Qué importa que mi amor no pudiera guardarla.
La noche está estrellada y ella no está conmigo.
Eso es todo. A lo lejos alguien canta. A lo lejos.
Mi alma no se contenta con haberla perdido.

Kuna yäqañas munasiñaj jan jupatak imataxäxa.
Arumax warawarakiw, jupast janiw nayampïkiti.
Ukch'aspawa. Jayanx mä jaqiw jaylli, jayana.
Jan jupan tukuwayataxät ajayujax llakisita.

Como para acercarla mi mirada la busca.
Mi corazón la busca, y ella no está conmigo.
La misma noche que hace blanquear los mismos árboles.
Nosotros, los de entonces, ya no somos los mismos.

Jak'achaniñatakjamaw nayrajax jupar thaqhi.
Chuymajax juparuw thaqhi, jupast janiw nayampïkiti.
Pachpa arumas pachpa quqanak janq'uptayi.
Jiwasax, uka pachankirinakax, janiw pachpäxtanti.

Ya no la quiero, es cierto, pero cuánto la quise.
Mi voz buscaba el viento para tocar su oído.
De otro. Será de otro. Como antes de mis besos.
Su voz, su cuerpo claro. Sus ojos infinitos.

Janiw jupar munxtti, chiqawa, ukampirus qawqhs munawaytha.
Arujax jinchup phankt'añatakiw wayr thaqhäna.
Yaqhana. Yaqhankaniwa. Jamp'att'äwinakajat nayrjama.
Arupas, qhana janchipas. Jan tukuskir nayranakapasa.

Ya no la quiero, es cierto, pero tal vez la quiero.
Es tan corto el amor, y es tan largo el olvido.
Porque en noches como esta la tuve entre mis brazos,
mi alma no se contenta con haberla perdido.
Aunque éste sea el último dolor que ella me causa,
y éstos sean los últimos versos que yo le escribo.

Janiw jupar munxtti, chiqawa, ukampirus inas jupar munstha.
Munasiñax ukham jisk'awa, armasiñast ukham jach'awa.
Kunattix akham arumanakan amparanakaj taypinkawayi,
Jan jupan tukuwayataxät ajayujax llakisita.
Akax jupamp qhipa usuchjayasitaxäkpasa
Akanakax qhipa chapar arunak jupar qillqawayataxäkpasa.



Juk’amp aymarat qillqat chapar arunak uñjañatakix, aka chiqanakar mantam (PARA VER MÁS POEMAS ESCRITOS EN AYMARA, INGRESE A ESTOS SITIOS):

Warkuña (LA BALANZA)

Munasiñ Tapa (EL NIDO DE AMOR)


Wayraptat Samkanaka (VENDAVAL DE SUEÑOS)



domingo, 13 de diciembre de 2009

NOMBRES DE ANIMALES EN AYMARA

Elias Reynaldo Ajata Rivera
AYMAR YATIQAÑA

A


Abeja = Mamuraya, Mamuriya, Wayrunqu


Águila = Paka


Alcamar = Allqamari, Allqamiri

Alpaca = Allpachu, Allpaqa


Araña = Kusi kusi


Armadillo = Khirkhi, Khirkhinchu


Asno = Qalakayu, Asnu


Ave = Jamach'i


B

Burro = Qalakayu


Búho = Juku


C

Caballo = Qaqilu


Caracol = Ch'uru

Carpintero Andino = Yaka yaka, Yarakaka


Cerdo = Khuchhi


Ciervo = Taruja


Codorniz = Khullu


Colibrí = Luli


Cóndor = Mallku, Kunturi


Conejo = Wank'u


Cuy = K'uwisu, K'uysu, K'uysi

E


Escarabajo pelotero = Nukhu nukhu, Jama tanqa, Jama nukhu 



F


Flamenco = Pariwana


G


Gallina = Wallpa


Gallinazo = Siwiq'ara

Gallo = K'ank'a, Ququruchi


Gato = Phisi


Gato Salvaje = Titi


Golondrina = Q'illunchu


Gorgojo de los Andes = Ch'uqi Laq'u


Guanaco = Wanaku


Gusano = Laq'u


H

Halcón = Mamani


Hormiga = K'isimira, Sik'imira


Hornero = Q'achhirankha

J

Jabalí = Ch'umi khuchhi


Jaguar = Uturunku, Uthurunku, Titi

L


Lagartija = Sut'uwalla


Lagarto = Jararankhu, Jararunkhu


Lechuza = Ch'usiqa

Libélula = Chhixwiriri, Sixiriri


Liebre = Pampa wank'u


Llama = Qarwa, Qawra


Lombriz = Sillq'u


M


Mariposa = Pilpintu, Papilankhu


Mariposa Nocturna = Taparaku, Thaparaku, Thapharaku


Mono = K'usillu


Mosca = Chhichhillankha


Mosquito = Jañu

Murciélago = Chiñi


Ñ


Ñandú = Suri


O


Oveja = Iwija, Iwisa, Uwija, Pächita


Oso = Jukumari

P

Pájaro = Jamach'i


Paloma = Urphila


Pato = Unkalla, Pili


Perdiz = P'isaqa


Perro = Anu


Pez = Challwa, Chawlla


Piojo = Lap'a


Polilla = Khalla, Khilla, Thutha, Kharu, Isqi isqi


Pollo = Chhilwi, chhiwchhi


Pulga = K'uti


Puma = Puma


R


Rana = K'ayra


Ratón = Achaku


S


Saltamontes = T'isku t'isku


Sapo = Jamp'atu


Serpiente = Asiru, Sikuri


T

Tábano = Qapuri


Tarántula = Qampu

Tero tero = Liqi liqi


Topo = Tuju


Toro = Turu


V


Vaca = Waka


Víbora = Katari, Asiru


Vicuña = Wari, Wik'uña


Vizcacha = Wisk'acha


Z

Zorrino, Zorrillo = Añathuya, Añuthaya


Zorro = Tiwula, Pampa anu, Qamaqi

Facebookan arst'asma:
COMENTA EN FACEBOOK:


Aymar yatiqañatakix, Aymar Yatiqaña tamar Facebookan mantma:
PARA APRENDER AYMARA, INGRESA AL GRUPO AYMAR YATIQAÑA EN FACEBOOK:
https://www.facebook.com/groups/798450220168095/

Facebook llika chiqajs arktapxarakismawa:
TAMBIÉN PUEDEN SEGUIR MI PÁGINA DE FACEBOOK:
https://www.facebook.com/aymarmarka/

YOUTUBE:
https://www.youtube.com/channel/UCUy_ITMkPZMt_Y26mN5BsRw/videos

TWITER:
https://twitter.com/ELIASREYNALDO/status/983749827560460288

PINTEREST:
https://www.pinterest.es/aymara_elias_ajata/